Shkruan Zef Ndreka
-Historia na mëson një gjë të qartë, se kur shpërblen agresorin, nuk merr paqe, por merr luftë më të madhe.
Kjo thirrje e Donald Trump-it që Ukraina të heqë dorë nga kërkesa për anëtarësim në NATO dhe të pranojë humbjen e Krimesë, është një temë tejet e ndërlikuar dhe prek disa dimensione politike, juridike e morale.
1. Nga këndvështrimi i së drejtës ndërkombëtare:
Krimea është pjesë e Ukrainës e njohur ndërkombëtarisht, dhe aneksimi nga Rusia më 2014 është shkelje e hapur e Kartës së OKB-së dhe të gjitha parimeve të sovranitetit. Kërkesa që Ukraina të heqë dorë nga Krimea do të nënkuptonte legjitimim të një akti të paligjshëm.
Një shtet sovran ka të drejtë të zgjedhë aleancat e veta ushtarake (p.sh. NATO). T’i mohosh këtë të drejtë Ukrainës do të ishte cënim i parimit të vetëvendosjes.
2. Nga këndvështrimi i paqes dhe stabilitetit:
Trump e sheh këtë si një “kompromis praktik” për të ndalur luftën, duke menduar se vetëm kështu shmanget përshkallëzimi dhe se Rusia do ta pranojë si fitore.
Por një “paqë e imponuar” që bazohet mbi dorëheqje të njëanshme, nuk garanton stabilitet afatgjatë. Përkundrazi, do ta inkurajonte Rusinë (dhe ndoshta edhe fuqitë e tjera) të përdorin forcën për të marrë territore.
3. Nga këndvështrimi gjeopolitik:
Europa dhe SHBA-ja e kanë lidhur sigurinë e tyre me parimin se kufijtë nuk mund të ndryshohen me dhunë. Heqja dorë e Ukrainës nga NATO dhe Krimea do të dobësonte besueshmërinë e Perëndimit.
Nga ana tjetër, ka vende e politikanë që argumentojnë se Ukraina nuk mund ta fitojë kurrë të gjithë luftën ushtarakisht, dhe se kompromisi është rruga më pak e dhimbshme për popullin ukrainas.
4. Nga këndvështrimi moral e historik:
Populli ukrainas ka treguar se nuk dëshiron të jetë nën ndikimin rus, por të ecë drejt Europës. T’i kërkosh të heqë dorë nga kjo zgjedhje është të mohosh vullnetin e një kombi të tërë.
Nëse pranohet logjika e Trump-it, precedentët historikë do të legjitimonin aneksime të tjera, një kthim pas në rendin botëror.
Pra, thirrja e Trump-it është “praktike” në kuptimin e një kompromisi të shpejtë për paqe, por nuk është e drejtë as nga pikëpamja e së drejtës ndërkombëtare, as nga ajo morale. Në thelb, është një zgjidhje që i jep përfitim agresorit dhe dëmton parimet mbi të cilat ndërtohet siguria globale.
Çfarë do të ndodhë , sikur thirrja e Tramp-it të kthehej në një propozim konkret ndërkombëtar?
1. Rusia do ta përshëndeste menjëherë, sepse legjitimon aneksimin e Krimesë dhe frenon integrimin euro-atlantik të Ukrainës.
Moska do ta shiste si fitore strategjike të Putinit, duke treguar se Perëndimi “pranoi realitetin”, dhe Rusia do të kërkonte edhe më shumë lëshime në Donbas, jo vetëm Krimenë, pra kompromisi nuk do të ishte fundi, por një hap drejt kërkesave të tjera.
2. Ukraina, kategorikisht kundër. Presidenti Zelensky dhe shumica e ukrainasve nuk pranojnë të japin territore në këmbim të paqes.
Një qeveri që do të pranonte këtë marrëveshje do të rrëzohej politikisht. Populli ukrainas ka paguar një çmim shumë të madh me jetë njerëzish dhe nuk do ta shihte si të justifikuar, por Ukraina do ta konsideronte një “tradhti” nga Perëndimi.
3. Bashkimi Europian
Vendet e Europës Lindore (Polonia, shtetet baltike, Finlanda) do të ishin kundër, sepse e shohin si precedent të rrezikshëm edhe për sigurinë e tyre.
Disa vende të Europës Perëndimore (p.sh. Hungaria, ndoshta Italia) mund të shfaqnin simpati për një zgjidhje të shpejtë, por nuk do të guxonin të imponohej një linjë e tillë.
Kështu, do të dobësohej uniteti i BE-së dhe besueshmëria e saj si mbrojtëse e së drejtës ndërkombëtare.
4. SHBA
Tramp do të përpiqej ta impononte si marrëveshje “paqësore”, duke ulur ndihmën për Ukrainën derisa ajo të pranonte.
Një qeveri tjetër në SHBA, do të vazhdonte kursin aktual të mbështetjes pa kushte të Ukrainës. Pra qëndrimi po varet shumë nga zgjedhjet në Uashington.
5. Kina
Kina zyrtarisht mbron parimin e “mosndërhyrjes dhe integritetit territorial”, por në praktikë është e interesuar për dobësimin e Perëndimit. Do ta shihte një kompromis të tillë si një fitore indirekte për Rusinë dhe si shembull për Tajvanin, që fuqia ushtarake mund të ndryshojë kufijtë.
Nuk do të kundërshtonte hapur, por do të mbante një pozicion të kujdesshëm diplomatik.
Një marrëveshje e tillë do të shihej si fitore për Rusinë, tradhti për Ukrainën, ndarje për BE-në, dhe dobësim i Perëndimit në sytë e Kinës e botës. Në vend që të sillte paqe afatgjatë, ka shumë gjasa të hapte rrugë për konflikte të reja dhe të minonte besimin në rendin ndërkombëtar.
