Shkruan Raffaele Oriani
Inxhinieri Siradj Duhan ka lindur në Bosnje, por ka jetuar në Vjenë për më shumë se 30 vjet, ku ai drejton Shoqërinë e Akademikëve Boshnjakë. Që nga viti 2019 ai është përpjekur të eksportojë një pjesë të vendit të tij të vjetër në atdheun e tij të ri: pasi ai do të donte që boshnjakët të njiheshin si pakicë zyrtare e Republikës. Ai e provon në Austri sepse në Bosnje do të ishte e pamundur: gati 30 vjet pas përfundimit të luftës, vetëm 2.7 për qind e popullsisë deklarohen boshnjake, të gjithë të tjerët janë të regjistruar si serbë, kroatë ose boshnjako-myslimanë.
Por karta etnike është e parezistueshme edhe për ata që nuk morën pjesë në luftërat e viteve ’90: kryeministri shqiptar Edi Rama qeveris një vend të torturuar nga korrupsioni dhe varfëria, por gjen kohën të vizitojë ish-presidentin kosovar Hashim Thaçi në burg, ish- komandant i partizanëve shqiptarë të UÇK-së dhe i akuzuar për krime lufte në Tribunalin e Hagës. Nuk është rastësi që nga samiti në samit, Bashkimi Evropian vazhdon të mbajë jashtë derës Ballkanin Perëndimor. Por çështja është tjetër: ndërsa presin të kalojë periudha e pafund e pasluftës, gjithnjë e më shumë boshnjakë, serbë, shqiptarë dhe kroatë e kthejnë faqen e historisë së tyre duke emigruar.
Sipas Kombeve të Bashkuara, vetëm Guajana ka një përqindje më të lartë të banorëve jashtë vendit sesa Bosnja dhe Hercegovina dhe Shqipëria. Dhe diasporat ushqehen nga një fluks largimesh, të cilat, sipas Këshillit Rajonal të Bashkëpunimit të Sarajevës, çuan në uljen e popullsisë në moshë pune të Ballkanit Perëndimor me mbi 400,000 nga viti 2016 në 2020. Popujt e ndarë nga gjithçka i bashkon dëshira për t’u larguar: qeveria e Beogradit ankohet se Serbia po humbet “një qytet në vit”; në Bosnje Hercegovinë, Hulumtimi i Kombeve të Bashkuara zbulon se 72 për qind e të rinjve mendojnë se jetojnë në një vend “strukturalisht të korruptuar”, nga i cili pothuajse gjysma duan të largohen sa më shpejt të jetë e mundur.
Qindra mijëra i shpëtojnë varfërisë, korrupsionit, ndotjes. Dhe nëse në të kaluarën largoheshin kryesisht punëtorët, sot burra e gra, punëtorë e të diplomuar nisen larg vendit të tyre.
“Në vitet ’90 të rinjtë tanë u larguan plot shpresë për të ardhmen”, thotë Afrim Krasniqi, politolog në Universitetin e Tiranës.
“Sot njerëzit emigrojnë sepse kanë humbur çdo shpresë në vendin e tyre”.
Parashikimet e Kombeve të Bashkuara janë të pamëshirshme: Bosnja është e destinuar të humbasë 60 për qind të banorëve të saj në 50 vitet e ardhshme, Shqipëria 66 për qind deri në fund të shekullit. Por nuk duhet të fokusohemi në dekada.
“Në paralelet e mia në vitin 2010 kam pasur njëqind nxënës, sot dhjetë,”- thotë Krasniqi.
“Nga ana tjetër, kurset e mjekësisë dhe infermierisë janë mbushur me studentë që tashmë e kanë në xhep biletën e largimit: pesë mijë punonjës shëndetësorë shqiptarë janë punësuar vetëm në tre vitet e fundit dhe vetëm në Gjermani”.
Ndërsa kryeministri Edi Rama vazhdon të gëzojë mbështetjen e Bashkimit Europian, vetëm në 5 vitet e para të “mbretërimit” të tij 260 mijë shqiptarë emigruan në Europë. Dhe në vitin 2021 rifilloi fluksi me 42 mijë largime.
“Rama pëlqehet sepse garanton stabilitet, por shqiptarët nuk dinë çfarë të bëjnë me stabilitetin”, komenton Krasniqi.
“Sa i përket Evropës, ajo na paralajmëron për ndikimet ruse dhe kineze, por nuk bën asgjë për të kundërshtuar emigracionin: ajo duket e favorshme në eksodin e fuqisë sonë punëtore të kualifikuar”.
Pa mjekë
Ai i personelit shëndetësor është fluturim brenda fluturimit: në Kosovë diplomojnë 150 mjekë në vit, por largohen deri në 180. Pagat e ulëta dhe nepotizmi mundojnë si serbët ashtu edhe shqiptarët, me rezultat që vetëm në vitin 2019 thuajse 2 për qind e kosovarëve emigruan (sikur po largoheshin 1.200.000 italianë), ndërsa pas thyerjes së Covid-it i njëjti prag u tejkalua tashmë në vitin 2021.
Bruksel, lamtumirë!
Për vite me radhë, Bashkimi Evropian dukej se ishte ilaçi për të gjitha sëmundjet: Në Shqipëri zgjedhjet e 2021 ishin të parat në të cilat nuk u fol për Europën./ La Repubblica
