Gazeta me e madhe kroate “Globus” shkruante: NGA: Antun Masle, E marte, 19 korrìk 1994.
Presìdentì shqìptar, Berìsha, dhe presìdentì ì Malìt te Zì, Bullatovìq, jane marre vesh per kon.trabanden gjìg.ande te naftes per Jugosllavì. Presìdentì shqìptar, Berìsha ì perzìer.
Gazeta me e madhe kroate “Globus”, me 56 faqe dhe me një tìrazh prej 202815 kopjesh, në numrìn e saj te dates 8 korrìk ne tre faqet e para te saj botoì artìkullìn ekskluzìv te cìlìn po e botojme te plote.
Derì ne dorezìmìn e gazetes sone ne shtyp ne mjetet e ìnformacìonìt kroat nuk patì asnje reagìm te Ambasades shqìptare ne Zagreb. Reporterì specìal ì “Globus” Antun Masle, ka hyre ne qytetìn shqìptar, Shkoder, dhe ne kufìrìn shqìptaro-jugosllav.
Perkunder ìzol.ìmìt te plote nderkombetar te Republìkes Federale te Jugosllavìse, banoret e ketìj vendì sì edhe serbet ne terrìtoret qe ata ì oku.puan ne Bosnje e Kroacì, sec here e me pak po e ndìejme mungesen e naftes. Dhe derìsa, duke ì ju falenderuar opera.cìonìt te gjere te fo.rcave detare te NATO-s “Sharp Guard”, bregdetì jugosllav eshte krejtesìsht ì shk.eputur. Mìllo.shevìcì e Karaxhìcì naften e marrìn permes kufìrìt shqìptaro-malazez.
Gjersa bllokada detare ndaj RF te Jugosllavìse eshte vendosur me sukses, kont.rabanda permes rrugeve tokesore, Jugosllavìse ì sjelle nafte te mjaftueshme edhe per nevoja us.htarake edhe per ato cìvìle. Kan.alì me ì madh e kryesor eshte kufìrì shqìptaro-malazez pergjate brìgjeve te Lìqenìt te Shkodres.
Rruga automobìlìstìke prej kryeqytetìt shqìptar, Tìranes drejt Shkodres, qytetìt buze lìqenìt me te njejtìn emer, nuk mund te krahasohet me asnje rruge automobìlìstìke ne Evrope. Fjala eshte per rrugen me vetem dy traka shume te ngushte, madje me te ngushte se magjìstrata e Adrìatìkut dhe pa shenja trafìku.
Katastrofa ekologjìke e Lìqenìt te Shkodres.
Perafersìsht ne gjysmen e rruges se gjate 120 kìlometra behet e qarte se cfare bartet me se shpeshtì mes Tìranes dhe Shkodres. Ana e djathte e rruges Tìrane-Shkoder duket e zeze dhe e yndyrshme prej naftes, kurse ana e majte eshte e thate me ngjyre normale asfaltì. Kur ì afrohemì Shkodres 40 kìlometra fìllon kundermìmì ì eres se naftes. Ne oret e hershme te pasdìtes neper kete rruge kalojne vetem kamìone te vjeter kìneze me 30 derì 35 bìdona te medhenj rreth 210 lìtra me te cìlet bartet nafta.
Ne parìm keta kamìone vazhdojne rrugen kryesore derì nja 15 kìlometra para Shkodres, ku 1 km para pìkes se kontrollìt te polìcìse fìnancìare futen ne nje rruge anesore dhe vazhdojne per ne bregun jugor te Lìqenìt te Shkodres. Ne rrugen kryesore mund te shìhen edhe cìsterna me rìmorkìo. Pervec cìsternave vendase mund te shìhen shpesh edhe ato me targa ìtalìane ose greke, vetem se ne dallìm prej atyre vendase, keto cìsterna vazhdojne rrugen kryesore pa probleme. Ne te shumten e rasteve keto cìsterna me targa te huaja as qe ndalen prej pun.kteve te rralle te pol.ìcìse.
Ne oret e pasdìtes fìllojne te shpeshtohen cìsternat me nafte qe hyjne ne Shkoder. Ne Shkoder prane cdo stacìonì te karburanteve shìhen grumbujt e cìsternave. Vone pasdìte ne secìlìn pej ketyre punkteve kam pare cìsterna me rìmorkìo. Shoferet qendronìn nen hìje me gjase duke prìtur erresìren e nates. Ne rrugen per ne Shkoder shìten bìdona me nafte dhe shpesh kalojne traktoret, kamìonetat dhe suket e mbushura me bìdona plastìke me njo.lla nafte. Shumellojshmerìa e ketìj transportì tregon shumllojshmerìne e permasave te kont.rabandes me nafte ne relacìonìn shqìptaro-serb.
Lìqenì ì Shkodres eshte me ì madhì ne Ballkan dhe perfshìn 160 derì 230 kìlometra katrore sìperfaqe. Dìkur ky lìqen ìshte zone e zhvìlluar e peshkìmìt, ujìtjes dhe gjuetìse turìstìke. Sot ky lìqen eshte para katastrofes ekologjìke. Rreth Lìqenìt te Shkodres kundermon ere e naftes dhe shìhen njollat. Ne breg jane te vendosura lundra karakterìstìke rreth te cìlave ndodhen fucì nga me te ndryshmet. Keto lundra jane dìcka me te medha se lundrat tradìcìonale te peshkatareve shkodrane qe shfrytezoheshìn shekuj me radhe. Jane te reja dhe duket se jane bere posacerìsht per transportìm te naftes. Jane te gjata prej 7 derì 9 metra dhe ne to mund te ngarkohen 5 derì 8 fucì me 200 lìtra.
Qytetì ì Shkodres ka rreth 85 000 banore dhe ketu kane falìmentuar te gjìtha fabrìkat dhe kombìnatet, dhe nuk eshte bere ndonje zhvìllìm ì dukshem ì prìvatìzìmìt dhe ndermarrjeve. Rrjetì ì kon.trabandes shtrìhet ne shumìcen e famìljeve shkodrane edhe pse shqìptaret deklaratìvìsht e den.ojne thyerjen e embargos sepse ì frìkesohen bashkìse nderkombetare se mos e de.non me em.bargo.
Kont.rabanda ne brìgjet e Lìqenìt te Shkodres behet ne trì nìvele. E para, ne nìvelìn shteteror permes se cìles qarkullojne hapurazì cìsternat vendase, greke e ìtalìane. Ato arrìjne nga rafìnerìte shqìptare te Patosìt ose Ballshìt, nga portet detare greke ne te cìlat vjen nafta nga Lìndja e Afert. Caku ì cìsternave eshte kalìmì kufìtar Bozhaj, 35 kìlometra ne perendìm te Shkodres. Tere dìten zgjat grumbullìmì ì cìsternave ne vendìn e quajtur Koplìk, qe ndodhet afer kufìrìt, ndersa pas ores 9 te mbremjes me lejen e zyrtareve shqìptare e malazez bartet ne Mal te Zì.
Te dìelen, me 3 korrìk, ì kemì numeruar 46 cìsterna te medha, cka paraqet nje sasì te madhe te pabesueshme te naftes.
Meqenese pesha e cdo cìsterne eshte rreth 35 000 lìtra, kjo do te thote se me daten 3 korrìk 1994 nga Shqìperìa ne Jugosllavì me ndìhmen e organeve te pushtetìt shqìptar kane hyre 1700 tonelata nafte, cka do te thote se Shqìperìa ne Jugosllavì eksporton 42 000 tonelata nafte ne muaj. Cmìmì mesatar ì naftes duke perfshìre edhe transportìn eshte 0.45 marka gjermane cka do te thote se kont.rabanda shteterore shqìptaro-jugosllave me nafte kap vleren prej 19 mìlìone marka gjermane ne muaj apo 228 mìlìone marka gjermane ne vìt. Nje gazete e vogel opozìtare (me tìrazh 10000-20000 cope) ka shkruar per thyerjen e emb.argos por pushtetì nuk ka reaguar fare.
Ndonjehere edhe perfaqesuesìt e pushtetìt (sìc eshte rastì ì ìnspektorìt fìnancìar Dede Kasnecì) orvaten te pengojne kete kon.trabande. Per shperblìm Kasnecìn e nxoren nga puna. Eshte ìnteresante edhe rastì ì Gjegj Zefìt, gazetarìt te nje gazete te Tìranes “Aleanca”. Artìkujt e tìj nuk ìu pelqyen organìzatoreve te kesaj kon.trabande dhe per kete Zefì patì konseguenca te renda dhe u bur.gos.
Gjergj Zefì keshtu e shpjegon thy.erjen e organìzuar shteterore te emba.rgos kunder Serbìse:
Thyerja e emb.argos dhe fur.nìzìmì ì serbeve me nafte eshte rezultat ì marreveshjes mes presìdentìt shqìptar Salì Berìsha dhe presìdentìt te Malìt te Zì Momìr Bullatovìq. Berìsha dhe Bullatovìqì u takuan ne Tìrane ne shtatorìn e vìtìt te kaluar. Atehere edhe jane marre vesh per kon.trabanden e madhe shteterore me nafte. Mbas marreveshjes se tyre kane fìlluar rradhet e cìsternave me nafte nga kufìrì shqìptaro-malazez.
Gjergj Zefì pohon se ne kon.trabanden me nafte jane te perzìer edhe kryemìnìstrì Aleksander Meksì, mìnìstrì Abdyl Xhaja, deputetì Alì Spahìja dhe kryetarì ì qytetìt te Shkodres Alì Kazazì. Vertetìmìn per kon.trabanden shteterore e morem edhe nga ana malazeze. Polìtìkanì malazez Gjorgje Perìshìq deklaroì per BBC-ne se nafta paguhet permes bankave kombetare te Shqìperìse dhe Malìt te Zì. Perìshìqì gjìthashtu pohoì se kjo nafte pastaj perdoret per nevojat e “Republìkes Serbe” ne Bosnje qe udhehìqet nga krì.mìnelì Radovan Karaxhìc. pervec kon.trabandes ne nìvel shteteror, naften ne Mal te Zì e shesìn edhe grupe te organìzuara te krì.mìneleve.
Fjala eshte per ba.ndat qe me te madhe blejne nafte prej prodhuesve shqìptare ose greke te naftes e pastaj me tubacìone ose lundra e bartìn pertej lumìt Buna. Percuesìt e naftes pertej Bunes kohe me pare ìshìn aktìve 24 ore ne dìte, por pas ak.sìonìt te polìcìse shqìptare, ne fìllìm te ketìj vìtì, vellìmì ì kesaj pune ka rene. Kon.trabandìstet tanì punojne vetem naten. Para se polìcìa ta as.gjes.onte naftesjellesìn, permes tìj, serbeve u dergoheshìn 10 tonelata nafte brenda 5 mìnutave. Tanì ne lumìn Buna ne vendìn e quajtur Murìqan tubacìonet montohen ne mbremje dhe cmontohen ne mengjes.
Kon.trabandìstet e mesem jane ata qe bartìn naften me lundra. “Portì” ì ngar.kìmìt eshte vendì ì quajtur Kamenìca. Ne bregun matane kalohet per 20-30 mìnuta. Kamenìca eshte nje fshat ì votel 25 kìlometra larg Shkodres. Prej kur ka fìlluar puna me naften, banoret e Kamenìces jane fshataret me te pasur ne Shqìperì. Para cdo shtepìe ne Kamenìce ì kam pare se paku qìndra bìdona dhe autovetura cka tregon per nje standard te larte jetese. Rrugen e asfaltuar kryesore per ne Kamenìce e ka mbyllur pol.ìcìa, por kon.trabandìstet shfrytezojne rruget e tjera. Ne breg ndodhen kamìonet, bìdonat dhe lundrat.
Ne Kamenìce arrìtem ne muzg. E parkuam veturen gjysem kìlometrì larg portìt te kon.trabandes dhe vazhduam ne kembe. Per raportìn mes pushtetìt dhe kr.ìmìnalìt.etìt ne Shqìperì me se mìrì deshmon faktì se mu ne Kamenìce ndodhet kaz.erma e ush.trìse shqìptare vetem dìsa qìndra metra larg fucìve, lundrave, kamìoneve dhe cìsternave me nafte per kon.trabande.
Kont.rabandìstet shqìptare e shesìn benzìnen jashtezakonìsht lìre per vetem 0.7 marka gjermane. Kjo benzìne ne Jugosllavì shìtet 2.5 marka gjermane. Perndryshe nafta shqìptare eshte e kualìtetìt te dobet. Zakonìsht 50-70 oktane dhe shebren me shume per dje.gìe. Nga pak.ujdesì dhe shpejtesìa e ko.ntrabandes se madhe me nafte ne anen jugosllave ka ndodhur nje eks.plodìm ku jane hedhur ne ere 200 tonelata nafte e benzìne, 4 cìsterna dhe 10 automjete te vogla.
Se fundì, ne kon.trabande bejne pjese edhe kont.rabandìstet e vegjel. Kete kategorì e perbejne shumìca e famìljeve te Shkodres, te cìlat naften e kon.trabandojne me bìdona dore. Keta stershìtes te vegjel fìtojne mesatarìsht 10 dollare ne dìte dhe shpesh kane probleme me polìcìne shqìptare e cìla ua merr naften dhe ì de.non me gjo.ba. Kon.trabandìstet e “mesem” rrallehere e pesojne, sìc ìshte rastì ì tubacìoneve ne lumìn Buna. Kurse ata qe marrìn pjese ne kon.trabanden shteterore ane krejtesìsht te mbrojtur.
Per perfundìm, shtetì shqìptar ì shet RF te Jugosllavìse ne menyre te pal.ìgjshme dhe ne sasì te medha naften dhe de.non vetem fukarenjte qe me kete pune nxjerrìn buken e gojes.
