Punoi: Qamil Gjyrezi
Gjatë muajit Dhjetorë, muzikantë të muzikës Jazz nga Turqia po zhvillojnë një tur në disa qytete të Ballkanit. Me datë 20 Dhjetor 2024 muzikantët nga Turqia, do të lozin në Kinema ‘Republika’ të Shkodrës për dashamirësit e kësaj rryme muzikore të përhapur gadi në të gjithë botën.
Jazz është një zhanër muzikor që e ka origjinën në komunitetet afrikano-amerikane të New Orleans, Luiziana, në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të, me rrënjët e tij në blues, ragtime, harmoninë evropiane, ritualet ritmike afrikane, shpirtërore, himne, marshime, vaudeville. këngë dhe muzikë kërcimi. Që nga epoka e xhazit të viteve 1920, ajo është njohur si një formë kryesore e shprehjes muzikore në muzikën tradicionale dhe popullore. Jazz-i karakterizohet nga nota luhatëse dhe blu, akorde komplekse, vokale për thirrje dhe përgjigje, poliritme dhe improvizim
Muzika Jazz është një lloj muzike shumë intelektuale. Ajo ka një rol shumë të madh në edukimin dhe formimin e individit. Muzika Jazz ndikon për një formë tjetër të menduari të njeriut. Ajo krijon ndjenja dhe emocione të veçanta tek individi. Melodia, ritmi, harmonia dhe loja modale e bëjnë muzikën Jazz një lloj i veçantë arti.
Turqia ka qenë gjithmonë e lidhur ngushtë me muzikën Jazz që nga themelimi i saj. Midis 1923 dhe 1941, me shpalljen e Republikës Turke, grupet e Jazz-it filluan të zënë vendin e tyre në skenën e Jazz-it turk me Swing Amatör, duke qenë i pari nga shumë, duke përfshirë vëllezërit Haçaturyan dhe Orkestrën e Gregor Kalekyan.
Falë shumë platformave të ndryshme për të dëgjuar Jazz, sot Turqia ka një gamë të gjerë të audiencave të ndryshme të Jazz-it.
Duke filluar nga klubet e Jazz-it te festivalet, koncertet dhe organizimet individuale dhe grupesh, Turqia ka shumë mundësi për ata që vizitojnë Turqinë dhe dëgjuesit vendas. Në jetën e natës të Stambollit, hotelet me klube Jaaz janë rritur. Disa lagje të tilla si Taksim, Galata, Cihangir dhe Karaköy kanë një jetë të gjallë nate dhe shumë klube Jazz-i ndodhen në këto qytete.
Sot, Jazz-i në Turqi, ndërthur fusion, blues dhe forma të tjera bashkëkohore dhe shumë festivale i kushtojnë rëndësi të madhe një strategjie të larmishme programimi për të përqafuar shumë nën-zhanre dhe audiencën e tyre.
Në vitet 1840, amerikanët, kryesisht dashamirës të muzikës klasike, u njohën me muzikë krejt të re që vinte nga brigjet e Misisipit, muzikën Jazz të periudhës së njohur si “Dixieland”. Jo shumë kohë më pas, fama e Jazz-it, e preferuar e shumë dashamirësve të muzikës në Amerikë, u përhap në Evropë duke ia kaluar Amerikës.
-Muzika Jazz u përhap në Turqi, gati një shekull pas shfaqjes së saj në Amerikë.
Muzika Jazz, shumë e njohur në vendet skandinave, u përhap në Turqi gati një shekull pas shfaqjes së saj në Amerikë. Në atë kohë, Jazz-i ishte në epokën e tij të artë, epokën Swing, në Amerikë. Erdem Buri, duke filluar një program në vitin 1949 në Radion e Stambollit, filloi ta ndajë këtë kulturë me të rinjtë përmes hiteve të tij të muzikës Jazz.
Në vitin 1950 e më pas, Jazz-i u bë një nga zhanret më të njohura të muzikës që luhej në radiot e Stambollit, Ankarasë dhe Izmirit. Jazz-i po fillonte dalëngadalë të vendosej në zemër të Turqisë.
-Një histori që fillon në Stamboll në vitet 1940
Në fund të viteve 1940, Cüneyt Sermet prezantoi disqe Jazz në shtëpinë e tij në Stamboll Sarıyer. Sermet, i cili studioi kontrabas në konservator për tre vjet, themeloi një orkestër të madhe në vitin 1951 me Arto Haçaturyan dhe Arif Mardin. Kjo orkestër luante aranzhime nga Mardin dhe Stan Kenton. Sermet mbështeti gjithashtu prirjen e saksofonisit të ri İsmet Sıral drejt xhazit modern në të njëjtat vite. Në 1951 dhe 1952, ai formoi një sekstet me Sıral. Në këtë kuartet bëri emër edhe këngëtari i parë turk i Jazz-it turk, Sevinç Tevs.
Duke vazhduar punën si instruktor dhe konsulent në vitet në vijim, Sermet mbështeti shumë të rinj që t’i drejtoheshin muzikës Jazz në vitet 1950 dhe, si rezultat, të shkonin në shkollën muzikore të Boston Berklee.
1950-Turqia fillon të kërcejë nën muzikën Jazz.
Kemal Sural shfaqet si një tjetër muzikant që luante Jazz në vitet ’50. Sural, i cili luante në Trombë, njihet edhe si Badi Kemal.
E zbuluar ndërsa bënte muzikë në Qendrën Komunitare Üsküdar, Sural iu bashkua Orkestrës Hulki Saner në vitin 1940. Një tjetër emër i rëndësishëm i viteve 50 është Röne Koen. Artisti, i cili nënshkroi një disk me Erden Burin dhe Arif Mardin, vazhdoi dashurinë e tij për muzikën Jazz gjatë gjithë viteve.
Si rezultat, meloditë e Jazz-it filluan të dëgjoheshin si në Iskenderun ashtu edhe në Stamboll. Bateristi Andre Çoğal është një nga emrat me ndikim të muzikës Jazz në vitet ’50.
-Hapet Klubi i Parë Jazz në Bebek.
Dashuria e Jazz-it vazhdon në Turqinë bashkëkohore
Dashuria e Jazz-it vazhdon në Turqinë bashkëkohore Sot, adhurimi për Jazz-in shfaqet përmes festivaleve vjetore në Stamboll. Festivalet presin artistë dhe grupe Jazz nga e gjithë bota dhe muzikantë të suksesshëm dhe të talentuar në Turqi.
Përveç kësaj, muzikantët turq dhe arritjet e tyre jashtë vendit janë gjithashtu mbresëlënëse, veçanërisht në dhjetë vitet e fundit. Jehan Barbur, Fatih Erkoç, Elif Çağlar Muslu, İlhan Erşahin, Kerem Görsev, Birsen Tezer dhe shumë emra të tjerë të suksesshëm vazhdojnë ta bëjnë Turqinë të kënaqet me meloditë e muzikës Jazz.
-Një ngjarje shumë e veçantë në Pera Palace
Shoqërimi i pianistit të parë të grupit vendas të Jazz-it İlham Gencer në orët e para të çajit në Hotel Pera, koncerte të këndshme të së shkuarës dhe shpirti i Jazz-it vazhdon të jetojë. Kur meloditë befasuese të İlham Gencer shoqërojnë kupolën e mrekullueshme të sallës, udhëtimi në kohë bëhet realitet dhe jo mit.
Çdo ditë të javës, nga ora 15.00-18.00, Ora Tradicionale e Çajit me İlham Gencer hap dyert për të gjithë mysafirët e saj për të dëshmuar epokën e artë të Stambollit.
Festivali i Jazz-it të Stambollit.
Festivali i Jazz-it të Stambollit, dikur Festivali i Stambollit, është një ngjarje kulturore që mbahet çdo korrik në Stamboll, Turqi. Festivali ofron një përzgjedhje të shfaqjeve të muzikës Jazz me pjesëmarrjen e artistëve të famshëm nga e gjithë bota. Festivali u mbajt për herë të parë në vitin 1994 dhe organizohet nga Fondacioni i Kulturës dhe Arteve të Stambollit. Sponsor i saj kryesor është Garanti BBVA, kompani turke e shërbimeve financiare me seli në Turqi.
Festivali filloi në një koncert të mbajtur nga Chick Corea dhe Steve Kujala më 8 korrik 1984, si pjesë e Festivalit Muzikor të Stambollit. Ky koncert ‘ndezi’ gjithnjë e më shumë ngjarje të muzikës Jazz gjatë viteve në vijim. Duke filluar nga viti 1986, Jazz-i ishte në program.
Që nga viti 1994, Festivali i Jazz-it i Stambollit ka pritur gjithashtu muzikantë të muzikës rock, pop, blues, reggae dhe New-age. Festivali i Jazz-it të Stambollit është anëtar themelues i Organizatës Ndërkombëtare të Festivaleve të Jazz-it (shkurt IJFO), të cilin e drejtoi nga viti 1998 deri në 2001.
Muzika turke Jazz ka aftësinë të depërtojë në skutat më të thella të mëndjes dhe nevojës së muzikëdashësit për t’iu dhënë i gjithi një fluturimi të lirë në qiellin e thyer të ëndrrave.
Si përfundim po citoj kompozitorin dhe pianistin amerikan Dave Brubeck: ‘Jazz-i ka lindur për lirinë. Supozohet të jetë zëri i lirisë: Luani Jazz dhe improvizoni, merrni shanset dhe mos u bëni perfeksionist – lëreni këtë tek muzikantët klasikë’.
