Mitrush Kuteli, me stil të harlisur nëpër oqeanin leksikor, kapërcen vijën mes jetës dhe vdekjes

Shkruan Zija Vukaj

Befasues është Mitrush Kuteli në aspektin magjik të prozës së tij. Çfarë stili i harlisur! Çfarë fantazie në impostimin e lexuesit të tij imagjinar! Proza e tij frepabindur i bindet vetëm atij. Vetëm trilleve të një artisti tekanjoz, por pajisur me arsenale gjigante historish të jetës, me grimcat e pafundme të pluhurit kozmik të njësive shpirtërore të popullit të vet, të oqeanit leksikor, përdorur me një freski dhe hijeshi të çuditshme. Kuturisjet e tij thyejnë ligjet e kohës dhe të hapësirës, kapërcejnë vijën mes jetës dhe vdekjes. Lëngu i jetës regëtin vrullshëm në çdo pore të organizmit të tij letrar. Telajoja e jetës është mahnitëse; pranvera është plot dritë e shpërthime; vjeshta është tunduese dhe idilike; dimri madhështor e sherrxhi; vera e vakët e kalamendëse deri në përgjumje; personazhet zullumqarë e të papërmbajtur; fisnikë e kokëkrisur me tepri, me emra kanosës Gjatollinj, Gjonomadhë etj., që nuk i zë as krahina, si Tat Tanushi i Bubutimës, Ago Jakupi apo Xheladin Beu në vjeshtën e tij tragjikomike, të shfrenuar në pasione e të ndritur si ari në shpirtrat e tyre të lirë. Dekori i teatrit të tij epik është i mbushur me koloritin e shpirtit shqiptar, me lulkat dhe melizmat e mbledhura me kujdes nga nektari popullor e të përpunuara si mjalti nga autori. Një prozë poetike e çlirët dhe e mbushur me jonet muzikore të këngëve të veriut e të jugut. Si e përshkruan Xheladin Beun: “Shëndetin e kishte grurë; burrë i ngjeshur, dërdëng; ta çaje, bëje katër.”